Napredni teleskopi omogućavaju nam da vidimo udaljene galaksije i bolje razumijemo svemir oko nas. Sa druge strane, moderni mikroskopi vode na sasvim drugačije putovanje – duboko u strukturu materije.
Ušli smo u eru u kojoj se svijet atoma više ne smatra krajnjom granicom. Naprotiv, ono što se nalazi unutar atoma otvara vrata prema potpuno novoj dimenziji postojanja – mikrosvemiru.
Univerzum unutar atoma
Nekada se smatralo da je atom najmanja jedinica materije. Ipak, nauka je dokazala da se i atom sastoji od još manjih dijelova – protona, neutrona i elektrona. Ali, tu nije kraj.
Što više ulazimo u dubinu, otkrivamo nove nivoe organizacije materije, kao što su nove čestice i nove sile. Na subatomskom nivou, klasična fizika gubi smisao i ulazimo u carstvo kvantne mehanike, gdje pravila djeluju nepoznato, a ponekad i paradoksalno.
Jedan od najfascinantnijih aspekata ove mikro realnosti je ideja da unutar svake čestice, svakog atoma, možda postoji čitav univerzum. Ovo je srž hipoteze o mikrosvemiru.
Šta je mikrosvemir?
Najednostavnije napisano, mikrosvemir je hipotetička ideja da se unutar čestica u našem univerzumu nalaze drugi univerzumi – cijele realnosti, sa sopstvenim planetama, galaksijama, zakonima fizike, pa možda čak i životnim oblicima.
Kao neka vrsta “unutrašnjeg svemira”, mikrosvemir funkcioniše kao suprotnost popularnoj teoriji o multiverzumu – prema kojoj postoji bezbroj paralelnih univerzuma u različitim dimenzijama.
U popularnoj kulturi, posebno kroz Marvel stripove i seriju “Rick and Morty“, mikrosvemir je često korišten kao narativna platforma za istraživanje egzotičnih ideja.
Zamislimo da posjedujemo mogućnost da beskonačno smanjujemo vlastitu veličinu – da li bi u nekoj tački upali u novi univerzum, sakriven u jezgru atoma?
Teoretski, ovaj princip bi mogao važiti za svaki atom. Što znači da svemiri unutar svemira postoje bez kraja. A ako sagledamo stvari još šire – ko može sa sigurnošću tvrditi da mi sami nismo dio jedne subatomske čestice unutar neke veće stvarnosti?
Ono što ovu teoriju dodatno čini intrigantnom jeste struktura samih atoma. Naime, većina mase atoma koncentrisana je u njegovoj jezgri, dok se elektroni kreću u velikom prostoru oko nje.
No, taj prostor je zapravo gotovo potpuno prazan. Ako bismo mogli ukloniti sav “prazni prostor” između čestica u ljudskom tijelu, svako od nas bi se sveo na sićušni komadić mase – gotovo nevidljiv ljudskom oku.
Da li je moguće da se unutar tog prostora krije nešto više? Možda cijeli mikrosvemir, koji postoji nezavisno od naše percepcije?
Crne rupe i singularitet
U fizici, singularitet predstavlja tačku u kojoj je gustina materije beskonačna, a zakrivljenost prostor-vremena takođe beskonačna. To je, laički rečeno, mjesto gde se naši uobičajeni zakoni fizike lome i prestaju da važe.
Obično ga povezujemo sa centrom crnih rupa – mjestima u svemiru gdje gravitacija postaje toliko snažna da ni svjetlost ne može pobjeći iz njenog zagrljaja.
Ipak, neki teoretičari spekulišu da su crne rupe zapravo portali – ili čak izvori – novih univerzuma.
Postoji još jedna hipoteza prema kojoj je naš svemir nastao kao rezultat kolapsa masivne zvijezde u nekoj višoj dimenziji. Šta ako se isti procesi dešavaju i unutar atoma?
Prema toj logici, mikrosvemiri bi se rađali stalno – unutar svake čestice, unutar svakog procesa kvantnog raspada.
To bi značilo da smo, doslovno, okruženi univerzumima – ne samo u beskonačnosti svemira, već i unutar vlastitih ćelija.
Kvantna nepredvidivost
Jedan od razloga zašto je mikrosvemir teško razumjeti jeste to što kvantna mehanika ne poštuje pravila klasične fizike.
Dok Newtonove formule odlično opisuju svakodnevne objekte, one ne funkcionišu kada pređemo granicu atoma.
Slično tome, opšta relativnost objašnjava kako se svemir ponaša na velikim skalama, ali ne može se primijeniti na mikroskopske nivoe bez kontradikcija.
U tom vakuumu između klasičnih zakona fizike, teorije poput mikrosvemira pronalaze prostor za razmatranje. Ako su pravila drugačija na subatomskom nivou, zašto ne bi i realnost bila potpuno drugačija?
Božija čestica
Veliki korak naprijed u razumijevanju kvantnog svijeta došao je 2012. godine otkrićem Higgsovog bozona ili “Božije čestice”.
Ova čestica je dokaz postojanja Higgsovog polja, nevidljive sile koja daje masu drugim česticama. Bez ovog polja, svemir kakav poznajemo ne bi mogao postojati.
No, što ako u drugim mikrosvjetovima ne postoji Higgsovo polje? Možda ti svemiri ne funkcionišu po istim zakonima – možda su u stanju “čiste energije”, ili su u obliku koji ne možemo percipirati jer ne ostvaruju interakciju sa našim svijetom.
Upravo zbog toga, ovi svjetovi bi nam mogli ostati zauvijek nevidljivi, bez obzira na to koliko napredne instrumente koristili.
Da li ćemo ikada dokazati postojanje mikrosvemira?
Problem sa mikrosvemirima nije samo u njihovoj veličini, već i u principijelnoj nedostupnosti. Ako su ti svemiri toliko mali da ne ostvaruju nikakvu interakciju sa našim univerzumom, kako ih možemo detektovati?
Možda su to svjetovi koji postoje, ali za nas su potpuno nedodirljivi.
Ako bi se teorija ikada mogla dokazati, to bi izazvalo revoluciju u načinu na koji razumijemo postojanje. Ne bismo više bili “vrh lanca”, nego djelić nečeg daleko većeg i složenijeg.
Naš svemir bi mogao biti beznačajna čestica unutar nekog drugog univerzuma.
Iako možda zvuči kao ideja iz naučne fantastike, mikrosvemir je fascinantna spekulacija. Možda ćemo jednog dana imati tehnologiju dovoljno naprednu da “zavirimo” unutar čestica i otkrijemo čitave kosmose.
A možda ćemo vječno ostati u neznanju, diveći se samo ideji da nismo sami – ne samo u svemiru, već i unutar samih sebe.
