Ako pomislite na izraz “izgubljene civilizacije”, vjerojatno će vam pasti na pamet one poput Maya ili Asteka.
Ali postoje mnoge druge, manje poznate kulture, kraljevstva i carstva koja su dolazila i odlazila kroz dugu istoriju čovječanstva. Pročitajte o pet manje poznatih civilizacija o kojima nikada niste čuli.
Kraljevstvo Aksum
“Postoje četiri velika kraljevstva na Zemlji”, pisao je perzijski prorok Mani još u 3. vijeku.
“Prvo je Kraljevstvo Babilona i Perzije. Drugo je Rimsko kraljevstvo. Treće je Kraljevstvo Aksumita. Četvrto je kraljevstvo Kineza.”
Manijev treći odabir odnosio se na civilizaciju koja je bila jedna od najmoćnijih u 1. milenijumu naše ere, ali koja je u vjekovima nakon toga pala u relativnu tamu. Nastalo u današnjoj sjevernoj Etiopiji i Eritreji, Kraljevstvo Aksum počelo je dominirati obalom Crvenog mora, čineći ključni dio trgovačkog puta između Azije i Europe.
Izvozili su slonovaču, dragulje, tamjan i žive životinje, a uvozili su svilu, začine i proizvode od stakla.
Znamo da je u istoriji te civilizacije bilo nasilnih perioda, posebno niza teritorijalnih bitaka protiv Perzijskog carstva. Kraljevina je također postala prva subsaharska država koja je prihvatila kršćanstvo.
Danas, posjetioci drevne prijestolnice Aksuma u Etiopiji i dalje mogu vidjeti relikvije ove izgubljene civilizacije, uključujući moćne obeliske koji se izdižu označavajući grobne komore.
U gradu se nalazi i crkva Gospe Marije od Siona, koju su osnovali Aksumiti i za koju se vjeruje da sadrži Kovčeg saveza.
Karalska civilizacija
Hiljadama godina prije zlatnog doba Maja u Centralnoj Americi, još jedna civilizacija je procvjetala južnije u današnjem Peruu. Postojala je između 4. i 2. milenijuma pre nove ere, a generalno se smatra da je to najstarija poznata civilizacija u cijeloj Americi.
Postoje neki karakteristični aspekti ovog misterioznog, izgubljenog svijeta. Za razliku od drugih drevnih civilizacija, činilo se da ljudi ove civilizacije nisu imali apsolutno nikakvu likovnu kulturu i nisu koristili keramiku.
Arheolozi nisu pronašli slike, skulpture ili znakove grnčarije koja se koristila za čuvanje hrane. S druge strane, ljudi te civilizacije su očigledno bili oduševljeni muzikom, ako flaute napravljene od životinjskih kostiju mogu biti bilo kakav pokazatelj.
Oni su takođe bili izuzetno uspješni arhitekti. Glavni grad civilizacije, poznat kao Sveti grad Karal-Supe, još uvijek nosi znakove njihovih dostignuća, uključujući ostatke ogromnih piramida, potopljenih trgova, kružnog amfiteatra i stambenih objekata.
Istraživanje civilizacije Karala, koje je ozbiljno počelo 1990-ih, iz temelja je izmijenilo istoriju čovječanstva u Americi, dokazujući da složena društva sežu u prošlost duže nego što su stručnjaci u početku mislili.
Nabatejci
Pojavivši se kao homogena civilizacija u 4. vijeku pre nove ere, Nabatejci su prvobitno postojali kao nomadsko pleme u Arapskoj pustinji. Vremenom su uspostavili kraljevstvo koje je imalo ogromnu moć u regionu. Kontrola nad teritorijom koju koriste trgovci koji putuju između Arabije i Mediterana učinila je Nabatejce enormno bogatim, ali su bili i strašni borci.
Jedna slavna priča govori o tome kako su pobili hiljade makedonskih vojnika (predvođenih jednim od generala Aleksandra Velikog) koji su imali planove na njihovoj teritoriji.
Glavni grad Nabatejaca je dobio ime Raqmu, a danas se zove Petra. Smješten u Jordanu, to je izvanredan spomenik nestalom društvu, dostupan samo kroz usku klisuru zvanu Siq.
Šetnja ovom krševitom, vijugavom stazom vodi posjetioce u srce Petre, gde su kitnjaste zgrade isklesane pravo u stijenama od peščara. Među njima je i najpoznatija nabatejska znamenitost od svih, hram Al-Khazneh, koji je poznat kao skrovište Svetog grala u kultnom filmu Indiana Jones i Posljednjem krstaškom ratu.
Kultura Cucuteni–Trypillia
Nastala između 6. i 3. milenijuma prije nove ere, kultura Cucuteni-Trypillia, često jednostavno nazivana Trypillia, igrala je važnu ulogu u evoluciji evropske civilizacije. Njihova teritorija je obuhvatala modernu Moldaviju, kao i dijelove moderne Rumunije i Ukrajine, gde su Tripilci ovladali poljoprivredom i stočarstvom.
Također su pokazali posebno umijeće u umjetnosti izrade tekstila i grnčarstva. Sofisticirane peći su korištene za proizvodnju lonaca, zdjela i drugih artefakata s prepoznatljivim, vrtložnim dizajnom.
Izrađivali su i keramičke figurice u stilu ‘božica’ koje su vjerojatno imale vjersko i duhovno značenje.
Zanimljivo je da su Tripilci imali naviku da uništavaju svoja naselja svakih 60 do 80 godina. Dokazi govore da bi bukvalno spalili svoje nastambe do temelja i ponovo ih izgradili, iz razloga o kojima se i dalje raspravlja među istoričarima i arheolozima.
Možda je ritualno uništavanje i vaskrsavanje zgrada služilo simboličnoj svrsi, oponašajući cikluse života i smrti u prirodi. Možda su čak i mislili da njihova mjesta za stanovanje imaju sopstvenu životnu snagu.
„Horizont spaljene kuće“ je evokativno ime koje je dato geografskoj zoni u Evropi u kojoj su se dogodili ovi misteriozni činovi podmetanja požara prije mnogo, mnogo vremena.
Civilizacija Sanxingdui
1986. godine, otkriće jama ispunjenih blagom u provinciji Sečuan iz temelja je promijenilo naše razumijevanje kineske prošlosti. Žadovi, zlatna blaga, slonove kljove i ogromna, zapanjujuća umjetnička djela od bronze pružili su dokaze davno izgubljene civilizacije koja je postojala unutar grada ograđenog zidinama.
Ova lokacija, Sanxingdui, nalazila se oko 1300 kilometara od istorijskog srca dinastije Shang, koja je postojala u 2. milenijumu p.n.e. i bila je službeno najstarija potvrđena kineska dinastija.
Drugim riječima, iskopavanja u Sanxingduiju nam govore da je postojalo još jedno, nezavisno društvo koje je postojalo daleko od mjesta odakle je kineska civilizacija navodno nastala.
Procvjetavši otprilike u isto vrijeme kada i dinastija Shang, narod Sanxingdui je danas možda najpoznatiji po svojim izuzetnim bronzanim maskama i skulpturama, koje prikazuju čudna lica sa isturenim očima, divovske uši u obliku krila i druge blistave karakteristike koje ih izdvajaju kao jedinstvene u kineskoj kulturi.
Neizbježno, neki su uzbuđeno teoretisali da ova umjetnička djela prikazuju drevne vanzemaljce koji su možda posjetili regiju. U međuvremenu, glavni istoričari vjeruju da su ovo, u stvari, izvrsno izrađeni prikazi drevnih vladara i božanstava, koji su se koristiti u ritualima čije detalje nikada nećemo saznati sa sigurnošću.
